() translation by (you can also view the original English article)
Trong bài viết trước, chúng ta đã tìm hiểu xem thu nhập thụ động là gì và nó khác với thu nhập chủ động thế nào. Bạn nên đọc hết chuyên đề đó nếu bạn vẫn chưa đọc, nhưng hãy điểm lại nội dung một chút.
Thu nhập chủ động là thứ bạn được trả từ công việc bạn làm. Bạn được trả lương theo giờ hoặc theo khối lượng sản phẩm. Khi xong việc, bạn được trả tiền. Hết chuyện.
Thu nhập thụ động rất khác. Thay vì được trả tiền cho một công việc cụ thể, bạn tạo ra thứ gì đó có giá trị, nó có thể là một sản phẩm như eBook hay một dịch vụ như web hosting. Một khi xong việc, nó gần như đã hoàn thành khi sản phẩm lên kệ, nhưng nó tiếp tục tạo ra thu nhập dài hạn cho bạn:
- EBook của bạn nằm lẳng lặng trên Amazon, bán hết quyển này đến quyền khác, kiếm cho bạn vài đô mỗi ngày.
- Trừ khi có thứ gì đó sai sai xảy ra với thiết lập web hosting của bạn, khách hàng của bạn sẽ gửi tiền cho bạn hàng tháng và những trang web của họ vẫn tiếp tục online.
Mặc dù công việc ban đầu – viết một quyển eBook hoặc thiết lập server – không được trả tiền, nhưng không có giới hạn nào về mức bạn có thể được trả sau đó.
Hôm nay, chúng ta sẽ
không tập trung quá nhiều vào thu nhập thụ động. Thay vào đó, chúng ta sẽ đào
sâu hơn vào thu nhập chủ động, tìm hiểu xem tại sao nó chỉ là bán thời gian lấy
tiền, và tìm ra những cách để dịch chuyển dần sang thu nhập thụ động.
Đổi thời gian lấy tiền
Thu nhập chủ động có nhiều dạng, nhưng về bản chất chúng đều giống nhau: bạn đổi thời gian của bạn lấy tiền của ai đó khác. Hãy xem vài ví dụ giả định nhé:
1. Trả công theo giờ
Bryan là một cậu nhóc trung học. Nó muốn có thêm chút tiền để mua cái Nintedo Switch, đi xem phim (thật đó) và vài thứ khác nữa. Vào cuối tuần, nó làm việc ở tiệm tạp hóa địa phương và được trả 10$ một giờ để xếp hàng lên kệ. Nếu nó làm việc 10 tiếng vào cuối tuần, nó sẽ bỏ túi 100$. Nếu nó chỉ làm việc 2 tiếng, nó chỉ có số tiền còm cõi 20$.
Trường hợp của Bryan là ví dụ rõ ràng nhất về việc đổi thời gian lấy tiền. Nó bán một giờ trong ngày của mình lấy 10$ theo đúng nghĩa đen. Nếu nó bán nhiều giờ hơn, nó được trả nhiều hơn. Nếu nó không làm việc, nó tuyệt đối không có gì cả.
Bryan rõ ràng đang bán thời gian lấy tiền.
Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp không rõ ràng như vậy. Rất nhiều không việc không được trả tiền theo lương giờ mà theo lương tháng.
2. Tiền lương
Jess làm việc tại một công ty thiết kế đồ họa. Cô ta rất thạo việc và đã làm ở đó vài năm, vì thế cô ta được trả 60,000$ một năm (chúng ta sẽ bỏ qua thuế để dễ tính toán). Cô ta lẽ ra sẽ làm việc 40 giờ một tuần, nhưng hiếm khi nào được vậy. Nếu công việc sắp tới deadline, cô ta có thể bỏ ra khoảng 100 giờ một tuần ở văn phòng. Ai quan tâm chuyện cuối tuần khi dự án sắp tới hạn nộp chứ?
Tình huống của Jess là quá phổ biến. Nếu cô thực sự làm việc 40 giờ 1 tuần, cô ta sẽ bán thời gian của mình với giá khoảng 30$ một giờ (đây là cách để tính giá trị thời gian của bạn). Nó không phải một mức tệ và cô ta vẫn còn có hàng đống thời gian rảnh để làm bất cứ thứ gì mình muốn.
Vấn đề là Jess không được trả 30$ một giờ, cô được trả 5,000$ một tháng. Điều này nghĩa là khi project kéo dài và cô phải ở lại văn phòng tới nửa đêm, cô sẽ không được trả thêm bất kỳ khoản nào. Khi cô làm việc 100 giờ một tuần, cô sẽ được trả tương đương khoảng 12.5$ một giờ.
Mặc dù tình huống này không rõ ràng như của Bryan, nó hoạt động rất giống nhau. Jess đang bán thời gian của mình lấy một khoản tiền thay đổi; thậm chí tệ hơn, cô mất kiểm soát với thời gian của chính mình. Sếp của cô chẳng quan tâm chuyện cô có phải ăn tối với vợ mình không, deadline đang tới mà.
Điều đáng chú ý là vài người thực sự sẽ gặp vấn đề hoàn toàn ngược lại với Jess: họ được yêu cầu ở trong văn phòng từ 9 giờ sáng tới 5 giờ chiều nhưng công việc họ phụ trách chỉ tốn một ít so với khoảng thời gian đó. Thay vì có thể ra về vào lúc 1 giờ chiều khi mọi thứ đã xong, họ phải ngồi chết dí ở đó, post lên Twitter cho tới khi mọi người khác hoàn thành công việc để họ có thể ra về. Nói ngắn gọn nhé, tiền lương tháng có thể là một cái bẫy.
3. Người làm việc tự do (freelancer)
Thậm chí cả freelancer cũng không thoát khỏi chuyện bán thời gian lấy tiền. Harry là một tác giả freelance (ví dụ này không “giả định” mấy đâu). Bên cạnh những nơi khác, anh viết cho một trong những website hướng dẫn hàng đầu thế giới, Envato Tuts+. Tuts+ không mấy quan tâm đến chuyện Harry làm gì với thời gian của mình miễn là anh nộp bài và họ không cần phải edit quá nhiều. Nếu anh ta nằm viết trên giường, không mặc gì trừ cái quần chip bé tí, cũng chả có gì khác biệt với biên tập viên của anh.
Harry được trả một mức cố định cho mỗi bài viết. Để cho dễ tính toán, cứ xem như nó là 100$ đi (mà thực ra không được vậy đâu). Mọi bài mà anh viết, bất kể dài bao nhiêu đều được trả giống nhau. Nếu anh làm xong nó trong 1 giờ, anh ta đang có mức thu nhập tuyệt vời 100$ mỗi giờ; nếu anh mất 3 ngày và 20 giờ để nghiền ngẫm viết nó, anh là kẻ nghèo rớt mùng tơi với mức lương 5$ một giờ.
Giờ thì, Harry không trực tiếp bán thời gian lấy tiền. Anh ta bán một sản phẩm – trong trường hợp này là một chuyên đề - lấy tiền. Nhưng, vì mỗi chuyên đề chỉ có thể được bán một lần và tốn một khoảng thời gian nhất định để viết ra, nó hoạt động tương tự. Bao nhiêu thời gian anh bán để đổi lấy 100$ PayPal hoàn toàn phụ thuộc vào anh. Anh ta có nhiều tự do hơn những người như Jess hay Brian, nhưng nếu anh ngừng viết, anh cũng ngừng kiếm tiền.
Vấn đề của việc bán thời gian lấy tiền
Giờ thì đã khá rõ, có vài vấn đề khá bự với chuyện bán thời gian lấy tiền.
Đầu tiên, bạn đang dựa vào lòng tốt của ai đó khác cho sự an toàn tài chính của chính mình. Nếu sếp của Bryan không cần nó cuối tuần này, Jess bị đuổi việc, hoặc chuyên đề của Harry không được xuất bản, họ sẽ không được trả tiền. Vì lý do này, họ đều cần giữ sếp đứng về phía mình. Bryan có thể không cần phải làm quá nhiều, nhưng Jess được yêu cầu phải ở lại nhiều giờ tại văn phòng khi project đến hạn, và Harry đôi khi phải viết những bài khiến anh chán đến phát khóc.
Điều này dẫn tới một vấn đề thứ hai, bằng việc bán thời gian lấy tiền, bạn mất đi rất nhiều sự linh hoạt về cách thức bạn dùng thời gian. Nếu Jess muốn tới Burning Man với vợ, cô nên cầu nguyên rằng không có dự án nào sắp tới hạn; nếu có, cô biết rằng không đời nào sếp cho cô ngày nghỉ. Harry có thể muốn đi party tối nay, nhưng nếu deadline đang lờ mờ dí sát nút, anh cần phải hoàn thành công việc trước, nếu không biên tập viên sẽ không vui vẻ lắm đâu. Thời gian của bạn bị giới hạn tới mức nào phụ thuộc vào tình huống cụ thể nhưng luôn có giới hạn nếu bạn đang bán thời gian lấy tiền.
Thứ ba, bạn chỉ có thể bán mỗi giờ trong ngày một lần. Bryan kiếm 10$ một giờ bằng việc xếp hàng lên kệ, nhưng nó không thể làm bất kỳ thứ gì khác vào giờ đó hoặc bán nó cho một người khác. Bạn bị mắc kẹt trong một vòng xoáy liên tục: bạn cần tiền để sống, nên bạn bán đi ít thời gian để có nó, nhưng rồi khoảng thời gian đó vĩnh viễn mất đi. Nếu, thay vào đó, bạn có một sản phẩm như quyển eBook, bạn có thể bán đi bán lại nó và vẫn được trả tiền cho lần thứ 100 như lần đầu.
Thu nhập thụ động vẫn cần thời gian
Thu nhập thụ động không tốn thời gian chỉ là chuyện cổ tích; sự cân đối chỉ khác đi thôi. Chìa khóa ở đây là thay vì bán một đơn vị thời gian đơn lẻ, bạn đầu tư chúng vào hi vọng về một khoảng hồi báo lớn hơn.
Hãy tiếp tục ví dụ về eBook. Để viết một quyển sách tốn, nó mất chừng, cứ cho là, 1000 giờ đi. Điều đó tương đương khoảng 6 tháng làm việc toàn thời gian. Công việc đó chia ra giữa chuyện viết, edit, bố cục, thiết kế và vài thứ khác. Bạn không được trả 1 xu nào mỗi giờ vào lúc đó.
Khi sách của bạn được xuất bản, nó rất được hoan nghênh (chúng ta có thể hi vọng). Trong vòng 2 năm tới, bạn kiếm 100,000$ từ doanh số trên Amazon và các kênh phân phối khác. Thật tuyệt vời. Bạn đã chạm đến "phép nhiệm màu" của nguồn thu nhập thụ động đáng tin cậy.
Nhưng nói đi thì phải nói lại. 100,000$ đó mất 1000 giờ làm việc để tạo ra (chúng ta sẽ bỏ qua phần marketing, hỗ trợ khách hàng và mấy thứ như vậy vào lúc này). Điều đó nghĩa là bạn có khoản thu nhập 100$ cho mỗi giờ đầu tư. Chuyện đó không tồi chút nào, và trong vài năm tới, con số đó sẽ tiếp tục tăng lên.
Tuy nhiên, tình huống này, chỉ là điều xảy ra nếu sách của bạn bán chạy. Nếu nó bị xếp xó và bạn chỉ bán được 1000$ trong 2 năm, thu nhập của bạn chỉ có 1$ một giờ.
Vậy, điều này chính là điểm mấu chốt. Khi bạn đang làm việc trong các dự án thu nhập thụ động, bạn đầu tư thời gian, hơn là bán chúng, mà không có sự hồi báo đảm bảo nào. Nếu mọi thứ ổn thỏa, thu nhập của bạn về bản chất là không giới hạn; nếu mọi thứ tệ hại, bạn có thể lẽ ra nên đi chất hàng lên kệ đổi lấy 10$ một giờ, như thế kinh tế hơn.
Bán, đầu tư, hay sử dụng
Để bắt đầu với thu nhập thụ động, bạn cần phải thay đổi lối suy nghĩ. Bắt đầu trăn trở về một giờ trong ngày của mình như thứ gì đó bạn có thể bán, đầu tư hoặc sử dụng.
Để sống được tới lúc nguồn thu nhập thụ động của bạn cất cánh, bạn hầu hết gần như vẫn cần bán đi vài giờ. Đó chỉ là một phần cuộc sống. Bạn cũng sẽ muốn dùng vài giờ cho các thứ như ăn uống, ngủ nghỉ, thể dục, xem Netflix và tụ tập với bạn bè; những điều này rất quan trọng và là cách tuyệt vời để sử dụng thời gian. Thời gian tiêu tốn cho những gì bạn yêu mến không bao giờ là lãng phí.
Điều quan trọng bây giờ là, bạn làm gì với những giờ bạn dự định đầu tư. Trong vài chuyên mục tới, chúng ta sẽ tìm kiếm những cách thức để dùng chúng thật thông minh. Tìm hiểu thêm về giá trị thời gian của tiền bạc:
Một
lưu ý về đòn bẩy
Một thứ cũng đáng được nhắc đến là có những cách bạn có thể dùng đòn bẩy cho khoảng thời gian mình đầu tư. Nếu bạn có tiền, bạn luôn có thể mua thời gian của ai đó khác. Để xem, ví dụ nhé, bạn đang làm một trang web. Bạn có thể tốn hàng trăm giờ mày mò tự làm hoặc có thể dùng một dịch vụ như Envato Studio để tìm một freelancer làm giúp mình. Nếu bạn chỉ có một khoảng thời gian rất giới hạn để đầu tư, đây có thể là cách tốt nhất để mọi chuyện tiến triển.
Một công cụ tuyệt vời khác để tạo đòn bẩy là tự động hóa. Nếu bạn đầu tư ít thời gian tạo ra một hệ thống không cần đến sự quan tâm trực tiếp của bạn, nó thường sẽ đền đáp cho bạn. Như công ty webhosting chẳng hạn: một cách để điều hành là khiến mỗi khách hàng mới phải gọi cho bạn và được đưa qua một quy trình thiết lập sẵn, một cách khác là tạo ra hệ thống tự động dẫn dắt khách hàng mới. Trong trường hợp đầu, bạn vẫn cần nhúng tay vào khá nhiều, trường hợp thứ 2, bạn có thể thoải mái tắm nắng trên bãi biển trong khi máy vi tính của bạn làm hết mọi chuyện.
Kết luận
Bán thời gian lấy tiền của ai đó khác là cách mà hầu hết các công việc hoạt động, cho dù bạn là nhóc tỳ trung học, chuyên viên sự nghiệp hay freelancer. Bạn lấy một giờ của mình đổi lại số tiền là X$. Vấn đề của tình huống này là bạn mất kiểm soát thời gian của chính mình. Đặc biệt khi bạn đang có công việc làm công ăn lương, bạn có thể sẽ phải làm nhiều hơn mức bạn lẽ ra phải làm.
Thu nhập thụ động vẫn liên quan một chút đến việc bán thời gian lấy tiền, nhưng dưới dạng một khoản đầu tư. Bạn bỏ ra X tiếng bây giờ với hi vọng sẽ được trả số tiền là Y$ trong tương lai. Trong một số bài hướng dẫn sắp tới, chúng ta sẽ tìm hiểu cách nào để thực hiện đúng điều đó mà thôi.
